Jacek Wachowski: Transakty. Między sztuką, nauką i technologią. Nowe strategie performowania wiedzy [Trans/Acts: Between arts, science and technology. New strategies of performing knowledge]. Cracow: universitas 2021. ISBN: 978-83-242-3661-9

 

Opis książki:

Jacek Wachowski – teoretyk performansu i widowisk; profesor zwyczajny w Katedrze Teatru i Sztuki Mediów na Wydziale Antropologii i Kulturoznawstwa UAM. Zajmuje się badaniem performansów posttechnologicznych, a także nowych strategii komunikacyjnych w środowiskach transhumanistycznych i posthumanistycznych. W kręgu jego zainteresowań pozostaje również filozofia nauki i metodologia badań transdyscyplinarnych. 

 

Transakty – ekscentryczne prace artystów, tworzone wspólnie z inżynierami i naukowcami – prowokują do pytań podstawowych: Jak są skonstruowane? Jakie pełnią funkcje? W jakich relacjach pozostają do sztuki, nauki i technologii? Jak zmieniają nasze przyzwyczajenia poznawcze? Odpowiedzi na te pytania prowadzą do wniosku, że w transaktach nie chodzi wyłącznie o prowokacje. Tworzą one nowy paradygmat, który umożliwia powstawanie praktyk społecznych opierających się na modelu partycypacyjnym, i podważają instytucjonalno-hierarchiczny sposób wytwarzania wiedzy, podtrzymywany przez uniwersytety i korporacyjne laboratoria. 

 

Transakty można czytać na wiele sposobów. To błyskotliwy i zwięzły – choć równocześnie gęsty i nasycony – przewodnik teoretyczny, zachęcający do dyskusji i podsuwający nowe koncepcje pozwalające okiełznać zjawiska współczesnej kultury nadmiaru oraz sproblematyzować ograniczoną społeczną refleksyjność związaną z wieloma obszarami uprawiania nauki (…) Równocześnie można tę książkę traktować jako katalog przykładów działań z ostatniego półwiecza, które problematyzowały przemiany kultury i – zgodnie z przekonaniem o performatywnym charakterze nowej wiedzy – wskazywały rozwiązania, czerpiąc z rozwoju paradygmatu art and science. (…) Nawet jeśli tytułowe transakty z perspektywy kulturowego mainstreamu są zjawiskiem marginalnym, a powstające za ich sprawą depozyty są – jak ujmuje to Autor – „bazami wiedzy niepraktycznej, ekscentrycznej, osobliwej”, to jednak kumulują w sobie zmiany i otwarcie na przyszłość. Są laboratoriami, w których wydarza się to, co dla przyszłości kultury być może najważniejsze. Za sprawą Transaktów zyskujemy okazję, by do nich zajrzeć w towarzystwie kompetentnego przewodnika. Nie mam wątpliwości, że ta książka w obecnych i przyszłych dyskusjach o relacjach nauki, kultury i technologii stanowić będzie istotny punkt odniesienia.

[Z recenzji prof. SWPS dr hab. Mirosława Filiciaka]

Wstęp

1. Sztuka, nauka, technologia… A więc co?

1.1. Transdyscyplinarność

1.2. Akty – działania

1.3. Trans/Akty

2. Cechy transaktów

2.1. Medialność

2.2. Proliferacja

2.3. Hipertekstualność

2.4. Futurologiczność

2.5. Warunki konieczne i wystarczające do powstania transaktów

3. Nadwyżki wiedzy i informacji

3.1. Faza wstępna: w stronę społeczeństwa informacyjnego

3.2. Faza rozwinięta: społeczeństwo nadprodukcji wobec wyzwań demokracji

4. Depozyty wiedzy

5. Krótka historia depozytów wiedzy

6. Depozyty i performowanie wiedzy

7. Modele transaktów

7.1. Depozyty koncepcyjne – performanse

7.2. Depozyty koncepcyjne – instalacje

7.3. Depozyty produktowe – performanse

7.4. Depozyty produktowe – instalacje

7.5. Depozyty kontekstowe – performanse

7.6. Depozyty kontekstowe – instalacje

7.7. Wnioski

8. Depozyty – w stronę nowego paradygmatu

8.1. Sieć – spłaszczenie hierarchii

8.2. Alternatywny obieg wiedzy

8.3. Depozyty – wnioski

9. Nowy paradygmat – czyli o technologicznej opresyjności

10. Transakty: projekty przyszłości?

Zakończenie

Bibliografia

Indeks nazwisk