Medicina antiqua, mediaevalis et moderna

 Lucyna Kostuch, Sylwia Konarska-Zimnicka, Beata Wojciechowska red., Medicina antiqua, mediaevalis et moderna. Historia – filozofia – religia (IV), 2025, 421 s.

Publikacja prezentuje wybrane aspekty badań nad medycyną starożytną, średniowieczną i nowożytną, uwidaczniając dziedzictwo historyczne w tym zakresie i wpływy kulturowe dostrzegalne zarówno w czasie jak i przestrzeni. Opracowanie zawiera teksty dotyczące historii medycyny europejskiej, w tym polskiego dorobku na przestrzeni dziejów. Wieloautorska monografia przedstawia badania w obszarze historii medycyny, które łączą elementów dorobku różnych dyscyplin nauki: medycyny, przyrodoznawstwa, historii, historii nauki, historii religii, historii sztuki, filozofii, teologii, filologii i archeologii. W publikacji analizie poddano liczne zagadnienia badawcze: medyczne właściwości przyrody; opisane w świadectwach źródłowych: choroby kobiece, męskie i dziecięce; choroby psychiczne; choroby i metody leczenia utrwalone w literaturze różnych gatunków, zachowane traktaty i teorie medyczne; kwestia statusu lekarza w różnych epokach historycznych, znani lekarze w dziejach; choroby sławnych postaci historycznych; rozwój szpitalnictwa; astrologia medyczna; wpływ klimatu na stan zdrowia człowieka, medyczne praktyki magiczne; epidemie.

Spis treści

WPROWADZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .    7

ANNA MARIA WAJDA – Oczyszczające i lecznicze właściwości wody w świetle tekstów biblijnych i pozabiblijnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

LUCYNA KOSTUCH – Koper, wąż i antyczna medycyna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

TATIANA KRYNICKA – Izydor z Sewilli o medycynie (Etymologie, księga IV). . . . 49

KAROL ZDZIECH – Metafory o charakterze medycznym w listach papieża Grzegorza VII. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

MATEUSZ FITAS – Zabiegi medyczne w świetle arabskiego traktatu Albucasisa (936–1013). Współczesny komentarz medyczny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

BEATA WOJCIECHOWSKA – O zachowaniu lekarza w świetle dwunastowiecznego traktatu z Salerno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

ANNA GŁUSIUK – Mistrz Bernardus Provincialis o afrodyzjakach, anafrodyzjakach, sposobach na niepłodność i środkach stosowanych

podczas porodu w traktacie pod tytułem Commentarium super tabulas Salerni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

KRZYSZTOF RATAJCZAK – Szpitalnictwo w zakonie świętego Jana Jerozolimskiego w średniowieczu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

JERZY RAJMAN – Lekarze krakowscy (1278–1400). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

ZOFIA WILK-WOŚ – Medyk o medykach. Lekarze w dziele Chronica Polonorum Macieja z Miechowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

SYLWIA KONARSKA-ZIMNICKA, MATEUSZ FITAS – Wątki jatromatematyczne w Introductorium astrologie compendiosum Wacława z Krakowa . . . . . . . . . 189

PIOTR KARDYŚ – Inkunabuły „medyczne” w zbiorze inkunabułów  biblioteki PAU i PAN w Krakowie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

KATARZYNA JUSTYNIARSKA-CHOJAK – Traktaty medyczne w księgozbiorach mieszczańskich (w świetle inwentarzy pośmiertnych z XVI–XVIII wieku). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219

MAŁGORZATA KRZYSZTOFIK – Infirmaria chrześcijańska Mikołaja z Mościsk (1624). Dyskurs medyczny i religijny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

JACEK PIELAS – Sadyzm i choroba umysłowa w środowisku magnackim dawnej Rzeczypospolitej. Casus Warszyckich herbu Awdaniec w XVII wieku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

ANNA SZYLAR – „Na ukąszenie żmii i psa wściekłego” – receptury na medykamenty wyrabiane domowym sposobem (druga połowa XVIII wieku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

TADEUSZ SROGOSZ – Receptury Karla Franza Heintza w czasie 

 epidemii dżumy w latach 1780–1781. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

TOMASZ CIESIELSKI – Służby medyczno-sanitarne w armiach Rzeczypospolitej w czasach saskich. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

MARIUSZ NOWAK – Wykorzystanie wód termalnych do celów leczniczych w spiskim uzdrojowisku Vyšnie Ružbachy w XIX–XX wieku (do 1939 roku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

SARAH TAYLOR-JASKÓLSKA – Od „zdrowego” rozsądku do wiedzy medycznej: zdrowie publiczne w wiktoriańskiej Anglii. . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

KAMIL SZPUNAR – Obraz szydłowieckiej apteki w świetle  dokumentów z pierwszej połowy XIX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

MARTA KŁAK-AMBROŻKIEWICZ – Emocje, choroby i sposoby leczenia – z życia artysty Jana Matejki. Pierś pelikana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371

PAWEŁ PRYT – „Co do mego zdrowia…” – wyjazdy do uzdrowisk rodziny Wielopolskich w XIX oraz pierwszej w połowie XX wieku. . . . . . . . . . . . . . 383

JERZY GAPYS, FILIP ŁOBODA – Epidemia tyfusu plamistego w więzieniu kieleckim w latach 1918–1919. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395

VARIA

MICHAŁ M. SKOCZYLAS – Wyrazy pamięci o dawnych medykach i ich dorobek naukowy w ofercie turystycznej polskich miast i wsi – stan obecny i propozycje rozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409