Anna Horeczy: Recepcja włoskiej kultury intelektualnej w krakowskim środowisku uniwersyteckim w II poł. XIV i w I poł. XV wieku [Reception of Italian Intellectual Culture in the Cracow University Milieu in the second half of the 14th-first half of the 15th Centuries]. Warszawa: IH PAN 2021. ISBN 978-83-65880-86-4

 

Książka przedstawia zagadnienie recepcji włoskiej kultury intelektualnej, ze szczególnym uwzględnieniem nowej humanistycznej retoryki, w szeroko pojętym krakowskim środowisku uniwersyteckim w drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV w. Omówione zostały wybrane kwestie związane z procesem recepcji kultury – grupa Polaków studiujących we Włoszech jako pośredników tegoż zjawiska, manuskrypty wywodzące się od hipotetycznego rękopisu Jana z Ludziska zawierającego włoską kolekcję retoryczną przywiezioną z Padwy jako nośniki, a także obecność dzieł wybitnego humanisty florenckiego Leonarda Bruniego w Krakowie jako miernik zasięgu humanistycznych wpływów. Recepcja kultury ukazana została jako zjawisko złożone, uwarunkowane wieloma czynnikami, którego nie można uchwycić jedynie za pomocą prostych kwestionariuszy i tradycyjnych metod badawczych, takich jak statystyczno-propozopograficzna czy ujęć o charakterze katalogowym.

Anna Horeczy – absolwentka historii i italianistyki na Uniwersytecie Warszawskim, adiunkt w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk. Zainteresowania badawcze obejmują recepcję włoskiej kultury intelektualnej w środowisku krakowskim od XIV do XVI w.

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Rozdział 1. Studia Polaków na uniwersytetach włoskich

w drugiej połowie XIV i w pierwszej połowie XV w. . . . . . . . 19

Stan badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Metoda badań i źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Organizacja i program studiów prawniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Kalendarz akademicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Organizacja nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Polacy studiujący na uniwersytetach włoskich . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Paweł Włodkowic a włoska formacja prawnicza . . . . . . . . . . . . . . 103

Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Rozdział 2. Recepcja włoskich tekstów retorycznych

w środowisku krakowskim w XV w. Rękopis BJ 126 . . . . . . . . 117

Jan z Ludziska – ojciec humanistycznej retoryki w Krakowie? . . . . . . 117

Krótka biografia, studia i pobyt we Włoszech Jana z Ludziska . . . . . . 120

Studia retoryczne Jana z Ludziska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

Rękopis BJ 126 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Formularze retoryczne, antologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Rękopis BJ 126 i jego struktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Teksty retoryczne w BJ 126 znane z rękopisów europejskich . . . . . . . 148

„Bestsellery” humanistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

Rękopis BJ 126 a podobne do niego rękopisy niekrakowskie . . . . . 154

Humanistyczne „bestsellery” padewskie nieobecne w BJ 126 . . . . . 159

Mniej popularne teksty retoryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

Teksty znane tylko z BJ 126 i rękopisów krakowskich . . . . . . . . . 162

Rękopisy krakowskie z tekstami z włoskiej kolekcji retorycznej z BJ 126 . . 168

Rękopis Oss. 601 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

Rękopis Czart. 1242 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

Rękopis BJ 42 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

Rękopis BJ 173 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

Rękopis BJ 2232 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

Rękopis BOZ 896 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

Rękopis BJ 2038 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

Rękopisy zależne i niezależne od BJ 126 – podsumowanie . . . . . . . . . 214

Grupa rękopisów z listem Sicca Polentona . . . . . . . . . . . . . . . 214

Rękopis BJ 2232 – filiacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

Rękopis BJ 2038 – filiacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

Próba rekonstrukcji hipotetycznego rękopisu Jana z Ludziska i jego

losów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

Najbardziej popularne w środowisku krakowskim teksty z kolekcji

retorycznej z rękopisu BJ 126 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

Teksty z kolekcji włoskiej występujące w BJ 126 wykorzystane przez Jana

z Ludziska i Piotra Gaszowca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

Rozdział 3. Recepcja dzieł Leonarda Bruniego w środowisku

krakowskim w XV w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

Chronologia recepcji dzieł Leonarda Bruniego w środowisku krakowskim

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257

Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

Rękopisy jako nośniki dzieł Bruniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

Rodzaje rękopisów z dziełami Bruniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280

Rękopisy formularzowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

Rękopisy – miscellanea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288

Antologie humanistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

Varia historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

Antologia filozoficzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 

Zależności filiacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306

Popularność tekstów Bruniego w środowisku krakowskim na tle

europejskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312

Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328

Teksty przypisywane Bruniemu w rękopisach krakowskich . . . . . . . . 329

Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336

Aneks A. Wykaz Polaków studiujących na uniwersytetach

włoskich w drugiej połowie XIV i w pierwszej połowie XV w. . . 342

Aneks B. Zawartość rękopisu BJ 126 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370

Aneks C. Zestawienie rękopisów europejskich z tekstami

retorycznymi zawartymi w BJ 126, a napisanymi przez

autorów związanych ze środowiskiem padewsko-weneckim . . . 377

Aneks D. Teksty z BJ 126 wykorzystane w mowach Jana

z Ludziska i Piotra Gaszowca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391

Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435

Spis tabel i wykresów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439

Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441