Iwona Janicka: Sina śmierć z Azji. Epidemie cholery w północno-zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego [Blue Death from Asia: Cholera Epidemics in Western Governorates of the Russian Empire. Gdańsk: Wydawnictwo UG 2021

 

Tematyka epidemii cholery była już wielokrotnie podejmowana tak przez lekarzy, jak i historyków medycyny. Mimo to nadal kryje w sobie wiele wątków i zagadnień, które czekają na pogłębione opracowanie. Niniejsza monografia pod wieloma względami wypełnia to zadanie. Skoncentrowano się w niej na terenach sześciu litewskich i białoruskich guberni, przez które w ciągu XIX wieku przeszły cztery pandemie cholery, zbierając tu potężne żniwo w postaci setek tysięcy ludzkich istnień. Przedstawienie statystycznej strony działania tej zaraźliwej choroby jest jednym z walorów książki. Autorka czyni nowe ustalenia w tym zakresie, koryguje dotychczasowe, pokazuje trudności, z jakimi borykała się podczas zbierania danych. Prezentuje, w jaki sposób w czasie epidemii tworzono system opieki nad zdrowiem publicznym, z jakich elementów się on składał, jak funkcjonował, jakie były jego niedostatki. Przedstawiono tu również mało w sumie znane kwestie działania kordonów sanitarno-wojskowych oraz kwarantann. Działania podejmowane przez rosyjskie władze w tej materii porównano z tymi, jakie przeprowadzano w tym czasie w innych krajach europejskich, a także na wspólnej, międzynarodowej arenie. Walorem publikacji, oprócz szerokiego tła i licznych opisanych zagadnień, jest też jej strona graficzna – zamieszczone mapy, zdjęcia, plany, karykatury i aneksy. Praca nad książką trwała kilka lat i jak napisał w swojej recenzji prof. dr hab. Adam Szarszewski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego:

Jest to cenna i dobrze udokumentowana źródłowo monografia, wpisująca się w nurt badań interdyscyplinarnych szeroko rozumianego zdrowia publicznego nad zjawiskami choroby w jej wymiarze populacyjnym. Autorka przedstawia zarówno rozwój koncepcji pochodzenia cholery, przebieg poszczególnych pandemii, statystykę zachorowań i zgonów, jak i podejmowane działania przeciwepidemiczne, wynikające z rozmaitych poglądów etiologicznych choroby na przykładzie północno-zachodnich guberni Cesarstwa Rosyjskiego w XIX wieku. Koncepcja rozprawy jest spójna i została konsekwentnie zrealizowana. Stanowi przykład klasycznej monografii historycznej, ujmującej badane zagadnienie całościowo, w oparciu o dane szczegółowe.